Türkiye’de İnsani Gelişme Raporu Bilgilendirme Notu [EN/TR] – ReliefWeb

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) bugün yayınladığı İnsani Gelişme Endeksi’ne (HDI) göre Türkiye, 193 ülke arasında 45. sırada yer alıyor. 2022 verilerine dayanarak Türkiye, dördüncü yıl üst üste “çok yüksek insanî gelişme” kategorisine ulaştı. Genel olarak HDI rekor bir seviyeye ulaşsa da, zengin ülkelerin başarı elde ettiği görülürken daha fakir ülkelerin pandemi kaynaklı kayıplarını telafi edemediği görülüyor.
Raporda Türkiye’nin güçlü ekonomik bir toparlanma gösterdiği ancak artan eşitsizlikle karşı karşıya olduğu belirtilmektedir. HDI’nin amacı, sadece gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) gibi maddi göstergelerle ölçülemeyen insan refahının daha kapsamlı bir ölçüsünü sunmaktadır. Türkiye, son 30 yılda önemli bir gelişme kaydetmiştir: Ülkenin HDI değeri 0.598’den 0.855’e yükselerek %43 artış göstermiştir.
Türkiye, HDI’nın üç boyutunda da ilerleme kaydetmiştir: 1990-2022 yılları arasında doğumda beklenen yaşam süresi 10.8 yıl artarken, ortalama okul yılları 4.4 yıl ve beklenen okul yılları 10.8 yıl artmıştır. Aynı dönemde Türkiye’nin kişi başına gayri safi milli geliri ise %154.3 artmıştır.
Ancak HDI eşitsizlik açısından ayarlandığında, Türkiye’nin sıralaması düşmektedir. Kadınlar, erkeklere kıyasla insanî gelişimde daha düşük bir seviyede bulunduğundan, cinsiyet eşitliğine göre ayarlanmış HDI’da Türkiye’nin sıralaması 166 ülke arasında 66. olmaktadır.
Bu yeni sıralama, 2022’de rapora yansıyan ulusal istatistik ve verilere dayanmaktadır; bu nedenle 2023 yılındaki depremlerin etkisini yansıtmamaktadır. UNDP’nin desteğiyle hazırlanan bir hükümet değerlendirmesi, depremin neden olduğu büyük can kaybı ve zararın geniş ölçeğine rağmen, depremlerin ülkenin HDI sıralamasını etkilemeyeceğini öngörmektedir. Bu sıralamalar, UNDP tarafından her yıl yayınlanan İnsani Gelişme Raporu (HDR)’nın temel bir parçasıdır. 2023/24 baskısında, kutuplaşma ve eşitsizliğin küresel ölçekte sorunlara çözüm bulmayı engellediği belirtilmektedir. Uluslararası kolektif eylemi zorlaştıran bir ‘demokrasi paradoksu’ olduğu ve insanların çoğunluğunun demokrasiden yana olmasına rağmen, küresel anket katılımcılarının yarısından fazlasının, demokratik sürecin temel kurallarını çiğnemek suretiyle onu tehlikeye atan liderleri desteklediği ifade edilmektedir. Dünya çapında anket katılımcılarının yarısından fazlası, yaşamlarının kontrolünü sınırlı veya hiç olmadığını bildirirken, neredeyse üçte ikisi hükümetin kararlarında az etkiye sahip olduklarını düşündüklerini belirtmektedir.

Yeni belirsizlik karmaşasında yol bulmaya yönelik UNDP’nin analizi ve 2023/24 İnsani Gelişme Raporu hakkında daha fazla bilgi edinmek için burayı ziyaret edebilirsiniz: https://www.undp.org/turkiye/publications/human-development-report-2023
Faik Uyanık ile iletişim bilgileri: UNDP Türkiye, [email protected]